Cách mạng Pháp 1789 được xem là cuộc cách mạng triệt để, tiêu biểu nhất mà các cuộc cách mạng tư sản trước đó ở Anh, ở Hà Lan chưa làm được. Nó đã xoá bỏ triệt để các đặc quyền, đặc lợi của phong kiến. Quần chúng nổi dậy ở Paris đã phá ngục Bastille ngày 14.7.1789, giết tên chỉ huy Launay đã bắn vào quần chúng đi phá ngục. Đầu Launay bị xóc vào ngọn giáo. Vợ chồng vua Louis XVI ăn chơi xa xỉ cũng bị chém đầu. Phá bỏ mọi đặc quyền của giới quý tộc và tăng lữ… Cách mạng 1789 ngay từ hồi đó đã là trung tâm của lịch sử thế giới hiện đại và ngày phá ngục Bastille 14.7.1789 được lấy làm ngày Quốc khánh Cộng hoà Pháp.

Loài người ghi nhận công lao vĩ đại của cuộc Cách mạng Pháp còn ở chỗ lần đầu tiên trong lịch sử, cuộc Cách mạng dõng dạc Tuyên ngôn về Quyền Con Người.

Ngày 26.8.1789, bản Tuyên ngôn về các Quyền Con Người và các Quyền Công Dân gồm 17 điều được chính thức thông qua. Tuyên ngôn Quyền Con Người và Quyền Công Dân của Cách mạng Pháp đã toả sáng thế giới suốt hơn hai thế kỷ qua và mãi mãi toả sáng trong lịch sử loài người. Lý do có nhiều, nhưng như một nhà sử học đã nhận định, chủ yếu là do “tính chất phổ biến tuyệt đối của nó, do cách lập luận thuần tuý lý trí của nó, do cái giọng nói lên những chân lý tuyệt đối của nó”.

225 năm đã đi qua, chúng ta hãy dành ít phút để đọc lại những dòng mở đầu trịnh trọng của bản tuyên ngôn lịch sử này: “Các đại biểu của nhân dân Pháp họp thành Quốc hội, cho rằng việc không biết tới, sự lãng quên hay sự coi thường các quyền của Con Người là những nguyên nhân gây ra những đau khổ chung thân và sự hư hỏng của những kẻ cầm quyền, vì thế đã quyết định trình bày các quyền tự nhiên thiêng liêng và không thể tước bỏ được của Con Người”.

Ánh sáng đó đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp nhận và đưa vào ngay dòng đầu tiên của bản Tuyên ngôn Độc lập của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa: Người ta sinh ra tự do và bình đẳng về quyền lợi… đó là những lẽ phải không chối cãi được.

Khẩu hiệu cao cả và thiết thực: Tự do – Bình đẳng – Bác ái của Cách mạng Pháp, hay nói khác đi, những tư tưởng dân chủ của Cách mạng Pháp là những giá trị tinh thần chung của loài người. Chính vì thế mà Marx đã gọi Cách mạng Pháp là “đầu tàu của lịch sử”. Cách mạng Pháp đã đặt ra mẫu mực cho cách mạng Nga và các cuộc cách mạng cận đại khác.

X.H